آناهیتا معروف به خدای آب ها در ایران باستان
آناهیتا (آناهید یا ناهید) نام ایزد بانوی آب و باران و باروری در مذاهب ایران باستان است. بسیاری از ویژگیهای این ایزدبانو با ایشتار نزدیکی دارد که مورد پرستش اقوام سامی، از جمله بابلیان، بود. هر دوی این ایزدان به سیارهٔ ناهید ( زهره ) مربوطاند. به احتمال زیاد «اردویسور آناهیتا» نیز چون میترا از ایزدانی بود که پیش از پیدایش زرتشت، توسط مردم ایران و نواحی اطراف(هرچند به نامهای دیگر)مورد ستایش قرار میگرفت. بنابراین آناهیتا و معبد آن به عنوان خدای آب ها در مذاهب ایران قدیم مخصوصاً آیین زرتشت مقدس بود. در ادامه مطلب توضیحاتی در مورد آناهیتا (خدای آبها) ارائه کردیم.
آناهیتا یا الهه آب و باران در زبان اوستایی، اسم یک پیکر آسمانی و کیهانی هندوایرانی است، که ایزدبانوی آبها (آبان) پنداشته و ستوده میشود و از این رو با نمادهایی چون باروری، شفا و خرد نیز همراه است. شاید دلیل این پرستش اهمیت فاوان آب در نزد ایرانیان قدیم بود. در سه هزارهی گذشته ایزد موکل آب و باران جایگاهی مهم داشته است و آناهیتا (ایزد آب) در ایران باستان، یکی از بزرگترین و محبوبترین ایزدان آریایی و آیین زرتشت بودهاست. در باور ایرانیان باستان الاههی آب، فرشته نگهبان چشمهها و باران و نماد باروری، عشق و دوستی بودهاست. و در باور ایرانیان زن و زایش و آبادانی و قدرت در کنار هم معنا یافتهاند.
این فرشته در کیش زرتشت و در اوستا بسیار مورد احترام بوده و پرستش او به ویژه پس از زمان اردشیر دوم (قرن چهارم پیش از میلاد ) درمیان ایرانیان رواج یافته بود .آناهید در اوستا مرکب از آن ، علامت نفی و آهیته ، به معناى آلوده و در کل به معنای نا آلوده و پاک آمده است . این نام در کتاب مقدس صفت فرشته اى است مؤنث که نگهبان آب بوده و مخفف آن ناهید است . دشمنان از او یاری خواست .اهمیت آب و فرشمته آن در اساطیر، آداب اجتماعى و باورهای مذهبى مردمان آن روزگار باعث، شده بود تا ستایشگاه های بزرگی براى نیایش ناهید بر پا شود که از مهمترین آنها می توان به مجسمه اناهیتا درباغ شهر مراغه اشاره نمود.افزون بر این، بسیاری از بناهای کهن نظیر پل های دختر و قلعه های دخترکه در سراسر فلات پهناور ایران ساخته شده است با نام دختر آمده که به نوعی اشاره به همان باور خدای آب یا آناهیتا بوده است ، بگونه ای که سازندگان بناها ، به منظور در امان ماندن دست ساخته هایشان از بلایاى طبیعى و دست اندازى های بشرى، آنها را به خداى آب یا آناهیتا مى سپرد ه اند و یا معابد گوناگون، چون معبد ناهید استخر، مربوط به عصر ساسانی و یا معبد شیز در آذربایجان که همگی به خدای آب سپرده شده اند و پس از حمله اعراب هم نست به آتشکده ها کمتر مورد آسیب قرارگرفته و گوشه هایی از آنها تا زمان حال هم باقى مانده است، همگى نشانگر اهمیت وجایگاه ویژه ای است ویژه اى است که مردمان آن روزگاربه آب و آناهیتا قائل بودند.
آناهیتا پرستان یک دعای مخصوص داشتند که دعای آنها این بود : ای آناهید! ای نیک، ای تواناترین! اینک مرا این کامیابی فراز ده که به ارجمندی به یک خوشبختی بزرگ دست یابم… خوشبختیای که در آن بهره و بخشش بسیار باشد، اسبانِ شیهه زننده و گردونههای برخروشنده و تازیانههای بانگ برانگیزاننده باشند… آن خوشبختیای که در آن پُر باشد از چیزهای خوشبو، و در انبارش پُـر باشد از هر آنچه دل کسی بخواهد و هر آنچه زندگانی خوش و خرم را بکار میآید.
منابع
کتاب شناخت اساتیر ایراننوشته جان هیلنز ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی
فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی – محمد حسن دوست