هزینه یابی کایزن

هزینه یابی کایزن

کایزن از دو واژهء KAI و ZEN تشکیل شده که اولی به معنای تغییر و دومی به معنای‏ خوب است.بنابراین تعریف هزینه یابی کایزن را می‏توان این‏گونه بیان کرد: بهبود-تغییر برای بهتر شدن‏ کایزن نه‏تنها تلاش مداوم در جهت حفظ استانداردها است،بلکه به منظور ارتقای‏ آنها نیز به کار گرفته می‏شود.استراتژی کایزن بر این باور است که استانداردها طبیعتا به صورت آزمایشی تدوین‏ شده‏اند و بایستی همواره تلاش‏هایی برای ارتقای آنها صورت گیرد.لذا فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان اعم از زندگی شغلی،زندگی اجتماعی و زندگی خانوادگی باید پیوسته بهبود یابد.پیام راهبردی کایزن این است که حتی یک روز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در سازمان سپری گردد زیرا سازمان یک سیستم باز است و باید پیوسته در حال تحول باشد.( کزازی، 1380)

مفهوم  هزینه یابی کایزن (kaizen costing)

خاستگاه کایزن کشور ژاپن است.این اصطلاح از کلمات متداول و پرمحتوای ژاپنی‏ است و برخی آن را مذهب سوم ژاپن می‏دانند.کایزن به معنی بهبود پیوسته و مستمر، توأم با مشارکت همه افراد در یک سازمان یا شرکت است که می‏تواند به عنوان یک‏ فرهنگ فراگیر عرصه‏های مختلف اندیشه،آموزش و پژوهش و کار و تولید را در کلیه‏ ابعاد فردی و اجتماعی دربرگیرد.در چنین فرهنگی کارگر از مدیر خود می‏آموزد و مدیر از ایده‏ها،آراء،افکار و نظرات کارگر خود بهره می‏جوید.در واقع محتوای نظری و سیستم فلسفی کایزن،آموزش مستمر،مشارکت و تلاش گروهی،تحول دایمی و تعامل‏ تمام افراد سازمان است.

کایزن از دو واژهء KAI و ZEN تشکیل شده که اولی به معنای تغییر و دومی به معنای‏ خوب است.

بنابراین کایزن را می‏توان این‏گونه تعریف کرد:

بهبود-تغییر برای بهتر شدن‏ کایزن نه‏تنها تلاش مداوم در جهت حفظ استانداردها است،بلکه به منظور ارتقای‏ آنها نیز به کار گرفته می‏شود.

استراتژی کایزن بر این باور است که استانداردها طبیعتا به صورت آزمایشی تدوین‏ شده‏اند و بایستی همواره تلاش‏هایی برای ارتقای آنها صورت گیرد.لذا فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان اعم از زندگی شغلی،زندگی اجتماعی و زندگی خانوادگی باید پیوسته بهبود یابد.پیام راهبردی کایزن این است که حتی یک روز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در سازمان سپری گردد زیرا سازمان یک سیستم باز است و باید پیوسته در حال تحول باشد.( کزازی، 1380)

كايزن (KAIZEN) چيست؟                                                           كايزن يك واژه واصطلاح ژاپني و از تركيب( KAI+ZEN ) به معناي بهبود مستمر و تدريجي مي باشدكه توسط آقاي Massaki Imai در سال 1986 ارائه گرديد . در واقع كايزن براين فلسفه استوار است كه براي ايجاد بهبود در سازمان لازم نيست به دنبال تغييرات انفجاري و يا ناگهاني باشيم بلكه هرنوع بهبود يا اصلاح به شرط آنكه پيوسته ومستمر و پايدار باشد، ارتقاي بهره وري را درسازمان به ارمغان خواهد آورد.(حسینیان،1388)

دیدگاه کایزن

درنگاه كايزني براي تحقق بهبود تدريجي ومستمر درسازمان بايد سه اقدام اساسي زير صورت گيرد:

1)   كليه فعاليتهايي كه هزينه زا هستند ولي ارزش توليدي ندارند بايد حذف گردند. مودا(MUDA )
2)  فعاليتهايي كه به شكلي در جاي ديگري به صورت موازي انجام مي شوند بايكديگر تلفيق شوند. موري (MURI)
3)  آن دسته از فعاليتهايي كه براي تكميل وبهبود سطح كيفي خدمات لازمند به فعاليتهاي سازمان افزوده شوند. مورا ( MURA ). (حسینیان، 1388)

مفاهیم کایزن

کایزن به مفهوم بهسازی و بهبود مستمر برسه بعد استوار است:

– بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات

– به صفر رسانیدن ضایعات

– تأمین رضایت مشتری

به منظور دستیابی به این اهداف همة اعضای سازمان باید در مورد بهینه سازی مستمر در خود احساس تعهد نمایند. در فلسفه کایزن به رضایت مشتری توجه خاصی می شود و فرض را بر آن می‌گذارد که تمام فعالیت‌ها و بهبودها باید به رضایت مشتری منجر گردد. برای دستیابی به این هدف از روشهای سه‌گانه زیر استفاده می شود که به مثلث جوران معروف است:

کنترل کیفیت

بهبود کیفیت

تضمین کیفیت

کایزن روی تغییرات تدریجی در فرایندها تأکید دارد و در مقایسه با دیگر روش‌ها بسیار کم هزینه است، اما در مجموع به تحولات شگرفی می‌انجامد. فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوة زندگی انسان – شغلی ، اجتماعی ، خانوادگی – می‌باید پیوسته بهبود یابد. پیام استراتژی کایزن را می‌توان در این جمله خلاصه کرد:

«حتی یک روز را نیز نباید بدون ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخش‌های شرکت یا سازمان سپری کرد».

مدیریت از دو عنصر «نگهداری» و «بهبود» تشکیل شده است. نگهداری به فعالیت‌های تداوم بخش استانداردهای موجود در تکنولوژی، مدیریت و غیره اطلاق می‌شود. بهبود نیز به تدابیری اطلاق می‌شود که برای بهبود این استانداردها به کار گرفته می‌شود. از طرفی بهبود شامل کایزن و نوآوری است. کایزن به اصلاحات جزئی به عمل آمده در وضع موجود از طریق تلاش‌های بی وقفه مربوط است و نوآوری به اصلاحات کلی ناشی از سرمایه گذاری وسیع در تکنولوژی اطلاق می گردد. می‌توان عنوان کرد که رضایت خاطر ، دشمن شماره یک کایزن است.(حسینیان، 1388)

ارتباط کایزن و نظام‏ پیشنهادهای کارکنان

مدیریت ژاپن،تلاش گسترده‏ای را به‏ منظور مشارکت کارکنان در فعالیتهای‏ مربوط به کایزن نموده است،که از این‏ میان می‏توان به اجرای نظام پیشنهادها در شرکتهای ژاپن اشاره کرد.ازاین‏رو،نظام‏ پیشنهادها،جزء اصلی نظام مدیریتی‏ موجود در سازمانهای ژاپنی است،به‏ طوری که تعداد پیشنهادهای دریافتی از کارکنان،معیار بسیار مهمی در ارزیابی‏ عملکرد سرپرستان آنها محسوب می‏شود. ازسوی‏دیگر،از مدیران و سرپرستان‏ انتظار می‏رود که کارکنان را به منظور ارائه پیشنهادهای مفید و سازنده کمک‏ کنند.

بیشتر شرکتهای ژاپنی که برنامه‏های‏ ویژه کایزن را به مورد اجرا گذاشته‏اند به‏ اجرای یک نظام کنترل کیفی و نظام‏ پیشنهادی کارکنان نیز اقدام نموده‏اند.به‏ این ترتیب،چنانچه گروههای کنترل کیفی‏ را به عنوان گروههای پیشنهاددهنده برای‏ اصلاح و بهسازی شرایط محیط کاری در نظر بگیریم،می‏توانیم تصویر روشنی از نقش و جایگاه آنها در شرکتهای ژاپنی‏ بدست آوریم.(البرزی، 1381)

مراحل اجرای طرح کایزن

-شناخت وضع(مشکلات‏ موجود) Phase Diagnostic

-استراتژی آینده‏نگری Phase Prognositc

-چاره‏جوئی(درمان‏گری) Phase Remedying

-ذره‏نگری

Micro Scanning (examine To closely)

-ردیابی Monitoirng

-پیش‏بینی Forcasting

-ارزیابی نتایج Assessment

بطور کلی اجرای کایزن شامل:

1-مشکل‏شناسی 2-آینده‏نگری 3- درمان‏گری است. (البرزی، 1381)

مراحل پنجگانه جنبش کایزن (5S)

مراحل پنجگانه جنبش کایزن که‏ معمولا آنها را با  5،S نمایش می‏دهند، نشان‏دهنده 5  حرف ژاپنی هستند که با حرف S شروع می‏شوند.به عنوان بخشی‏ از مدیریت کنترل برنامه‏های جامع علایم‏ هریک از این مراحل معمولا در محل کار کارکنان نصب می‏گردد.

مرحله اول:هریک از اقلام‏ غیرضروری زیر را از محل کار خود دور نمائید.

-کار در جریان ساخت

-تجهیزات اضافی

-ماشین‏آلات غیرقابل استفاده و یا مستعمل

-محصولات معیوب و ضایعاتی

-اوراق و اسناد باطله

بین مفهوم لازم و نالازم و کنار گذاشتن‏ و استفاده نکردن از عوامل تولیدی نالازم‏ تفاوتی اساسی وجود دارد.

مرحله دوم:هر چیزی را در جای‏ خودش قرار دهید.

Setion( order in things put )

همه اشیاء و لوازم مورد نیاز را باید به‏ ترتیبی نگهداری نمود که در صورت لزوم‏ به راحتی بتوان آنها را مورد استفاده قرار داد.

مرحله سوم:نظافت کاری را رعایت کنید Seiso ( up clean )

محیط کار را همیشه تمیزی نگهدارید.

مرحله چهارم:نظافت شخصی را رعایت کنید.

Seiketsu( cleanness personal )

بیش از هر چیز،عادت به تمیز بودن و مرتب بودن را در خودتان بوجود آورید.

مرحله پنجم:نظم و انضباط را رعایت نمایید Suke Shit ( discipline )

در محیط کار براساس روشی مناسب و سازمان یافته عمل نمایید. (البرزی، 1381)

مزایا کایزن

مزایای کمی

نتایج قابل اندازه گیری نتایجی است که برای نشان دادن بهبود یا اثبات مصرف موثر منابعی چون زمان، پول و نیروی انسانی به مدیران گزارش می شد.

با توجه به کایزن و کایزن سریع، مزایای کمی می تواند در برگیرنده موارد زیر باشد:

پول ذخیره شده

زمان حفظ شده

کوتاهی مسافت جابجایی شده

پرسنل مورد نیاز کمتر

کاهش مراحل در فرایندها

کاهش زمان سررسید یا زمان گردش

بهبود بازدهی

کاهش موجودی

مزایای کیفی

تمرکز این قسمت بر بخش انسانی تولید ناب است که می تواند از درجه اهمیت یکسانی نسبت به نتایج کمی برخوردار باشد. یقینا اندازه گیری سود  حاصل از این بخش به راحتی امکان پذیر نمی باشد.

به عنوان مثال ما قادر به تعیین نتایج حاصل از پیاده سازی 5Sمی باشیم که به صورت کوتاهی مسافت طی شده در محیط  کار، افزایش ایمنی، کاهش لیست تامین کنندگان و موجودی(انبار) نمایان می شود. متاسفانه سازمان های محدودی در جهت درک بخش انسانی زمان صرف می نمایند.

اگر شما به صحبت های افرادی که تولید ناب را با موفقیت پیاده سازی کرده اند توجه نمایید مواردی مانند این خواهید شنید: این تغییرات کمک خواهد کرد که میزان استرس کم شود یا ببینید چقدر فضای اضافی ایجاد شده است یا همه چیز به راحتی در دسترس قرار دارد. این موارد، نتایج مهم وپایداری است که به اندازه نتایج کمی مهم می باشد.( عالمی و تقدسی فر، 1386)

اصول بيست گانه مديريت در كايزن :

1- نگوييد چرا اين كار انجام نمي شود. فكر كنيد چگونه مي توانيد آن را انجام دهيد.

2- در مورد مشكل به وجود آمده نگراني به خود راه ندهيد. همين الان براي رفع آن اقدام نماييد.

3- از وضعيت موجود راضي نباشيد. باور داشته باشيد كه هميشه راه بهتري هم وجود دارد.

4- اگر مرتكب اشتباه شديد ، بلافاصله در صدد رفع اشتباه برآييد.

5- براي تحقق هدف به دنبال كمال مطلوب نگرديد. اگر 60% از تحقق هدف اطمينان داريد دست بكار شويد.

6- براي پي بردن به ريشه مشكلات 5 بار بپرسيد چرا؟

7- گمبا محل واقعي رويداد خطاست . سعي نكنيد از دفتر كار خود مشكلات محيط را حل كنيد.

8- هميشه براي حل مشكل از داده و اطلاعات كمي و به روز استفاده كنيد.

9- براي حل مشكل بلافاصله به دنبال هزينه كردن نباشيد. بلكه از خرد خود استفاده كنيد. اگر عقلتان به جايي نمي رسد، آن را در همكارانتان بجوييد و از خرد جمعي استفاده كنيد.

10- هيچ وقت جزئيات و نكات ريز مسئله را فراموش نكنيد. ريشه بسياري از مشكلات بزرگ همين نكات ريز است.

11- حمايت مديريت ارشد منحصر به قول و كلام نيست. مديريت بايد حضور مشهود و ملموس داشته باشد.

12- براي حل مسائل هر جا كه امكان آن وجود دارد از واگذاري اختيار به زيردستان ابا نكنيد.

13- هيچ وقت به دنبال مقصر نگرديد. هيچ گاه عجولانه قضاوت نكنيد.

14- مديريت ديداري و انتقال اطلاعات بهترين ابزار براي حل مسئله به صورت گروهي است.

15- ارتباط يك طرفه دستوري از بالا به پايين مشكلات سازمان را پيچيده تر مي كند. مديريت ارشد بايد با لايه هاي پايين تر سازمان ارتباط دو جانبه داشته باشد.

16- انسانها توانايي هاي فراواني دارند. از الگوهاي چند مهارتي و غني سازي شغليبراي شكوفا شدن آنها استفاده كنيد.

17- تنها فعاليت هايي را انجام دهيد كه براي سازمان شما ارزش افزوده ايجاد مي كنند.

18- فراموش نكنيد كه 5 ت، پايه و بنيان ايجاد محصولي با كيفيت است.

19- بر اساس الگوهاي كار گروهي ، مسائل محيط كارتان را حل كنيد.

20- حذف مودا فرآيندي پايان ناپذير است. هيچ وقت از اين كار خسته نشويد.(بمانی، 1386)

هزينه يابي كايزن چيست                                                                               هزينه يابي كايزني يعني حفظ سطوح هزينه فعلي براي توليد محصولات درجريان ساخت وانجام كار سيستماتيك براي كاهش مستمر هزينه ها تا سطح مطلوب وهدف آن پيگيري سرسختانه فعاليتهاي كاهش هزينه در تمام مراحل ساخت وبه منظور كمك به حداقل كردن فاصله بين سود هدف وسود تخميني است . اين رويكرد هم از نظر مفهومي وهم از نظر روش اجرا با مديريت هزينه در سيستم هزينه يابي استاندارد متفاوت است. (حسینیان،1388)

 

كاربرد هزينه يابي كايزن دركاهش بهاي تمام شده             

همانطوركه گفته شد كايزن يك واژه و اصطلاح ژاپني به معناي بهبود مستمر مي باشد.مديران ژاپني تغيير بي وقفه كاهش بهاي تمام شده در طي مرحله توليد چرخه عمر محصول را به عنوان هزينه يابي كايزن توصيف مي كنند.كايزن برهرچه كارآ تر كردن فرآيند هاي توليد و ارائه خدمات تأكيد دارد.جوهر و درون مايه اصلي مفهوم كايزن كه امروزه عميقاً در طرز تفكر ژاپني ها ريشه دوانده است و ژاپني ها آن را به عنوان يك استراتژي بر گزيده و در تمامي زمينه ها ازآن بهره مي جويند ، در حقيقت خواستگاه ايدئولوژي تلاش و پيشرفت مداوم بشر است ، علاوه بر هزينه يابي هدف ،هزينه يابي كايزن نيز توسط شركتهاي ژاپني به عنوان مكانيسم كاهش و اداره هزينه ها استفاده ميشود. كايزن عبارت است از بهبود فرآيند مبالغ تفاضلي به جاي نوآوريهاي عظيم است وتفاوت اصلي بين هزينه يابي هدف وكايزن آن است كه هزينه يابي هدف درمرحله طراحي به كاربرده مي شود ، درحاليكه هزينه يابي كايزن در مرحله توليد به كار برده مي شود. درهزينه يابي هدف بحث اصلي طراحي توليد وكاهش هزينه هاي آن است ولي درهزينه يابي كايزن بحث در فرآيند توليد است . درهزينه يابي كايزني تمام نيروها در جهت كاهش هزينه هاي توليد محصول بسيج مي شوند. در كايزن براي هر فرآيندي ، كاهش هزينه هدف است . بنابراين براي دست يافتن به اين هدف ازتحليل ارزشي كه شكلي از مهندسي ارزش است استفاده مي شود.در شركت سوميتومو ژاپن كه از سيستم هزينه يابي كايزن استفاده مي شود روند كاهش بهاي تمام شده بر عهده نيروي كار كارخانه است و به اين جهت است كه كاركنان كارخانه ، خود به تهيه اطلاعات مورد نيازشان در مديريت هزينه مي پردازند و سپس برخي از اين اطلاعات براي تهيه گزارشهاي مالي توسط دايره حسابداري مورد استفاده قرار مي گيرد. (حسینیان،1388)

تاريخچه كايزن در ايران

 در سال 1379 ، با هماهنگي سازمان ملي بهره وري ايران ( NIPO ) و سازمان بهره وري آسيا ( APO ) ، دوره اي با عنوان كارگاه آموزشي كايزن عملي به مدت پنج روز براي جمعي از واحدهاي صنعتي استان يزد برگزار نمود . آن روز كسي تصور نمي كرد كه اين كارگاه سرآغازي براي معرفي الگويي براي بهبود بره وري در كشور خواهد بود . مدرس و مشاور اين كارگاه آقاي شوئيچي يوشيدا مشاور كايزن و معاون اسبق شركت نيسان موتورز بود . اين كارگاه پنج روزه كه طي آن بخشي از فرآيندهاي كاري واحدهاي صنعتي شركت كننده به عنوان نمونه انتخاب و مورد بازمهندسي قرار شد . در تغيير نگرش كاركنان نسبت به مسائل محيطي بسيار مؤثر افتاد به طوري كه سازمان ملي بهره وري ايران بلافاصله اجراي پروژه هاي بعدي در ساير استانهاي كشور را در دستور كار خود قرار داد . نخستين كساني كه يوشيدا را در كارگاه اموزشي پنج روزه در استان آذربايجان شرقي همراهي كردند ، كارشناسان اين سازمان بودند كه بعدها خود پايه گذار اجراي كايزن و ادامه حركتهاي بهبود در بخشهاي صنعت و خدمات شدند .

در سال 1381 ، سازمان ملي بهره وري ايران حركت بهبود كايزني را با اجراي طرح چرخه مديريت بهره وري در 5 دستگاه دولتي استان كرمان آغاز و براي نخستين بار در كشور ، كايزن را به حوزه خدمات و خصوصاً سازمانهاي دولتي كشاند .

اكنون به ياري خداوند ، حركت بهبود مستمر ( كايزن ) در بخشهاي مختلف صنعتي و خدماتي كشور ، آغاز شده و مي رود تا منزلت واقعي خود را اركان بهبود و توسعه كشور دست يابد . سايت الكترونيكي IRAN KAIZEN پايگاهي خواهد بود براي آنكه تمامي دست اندركاران بهبود مستمر در كشور ، با هم ارتباط متقابل و تبادل اطلاعات داشته باشند.( دلاوری و فرقانی و ملاحسینی، 1388)

نتیجه گیری

همانطور که اشاره شد کایزن کلید موفقیت ژاپن در عرصهء فعالیتهای اقتصادی- اجتماعی-فرهنگی و حتی سیاسی است.بطوریکه امروزه اجرای کایزن در نظام سیاسی‏ ژاپن نیز بصورت چشمگیر بکار گرفته شده است با توجه به اینکه امروزه هر کالا و یا خدمتی را نمی‏توان گران عرضه کرد بلکه باید ارزان و با کیفیت بسیار بالا تولید و عرضه‏ نمود،توجه به فرآیند اجرایی کایزن و توسعه بهبود مستمر در سازمان امری حیاتی و اجتناب‏ناپذیر است.

نکته‏ای که حتما باید به آن توجه خاص نمود این که در طراحی نظام کایزن و برای‏ اجرای مؤثر و کارآمد آن باید دید جامعی به کلیه عوامل عملیاتی داشت و عدم توجه‏ کافی و وافی به عوامل و یا غفلت از بعضی از آنها موجبات عدم موفقیت در استقرار نظام‏ کایزن فراهم می‏سازد.

آخر کلام آن که اجرای مؤثر کایزن علاوه بر ضرورت داشتن انگیزه کافی در نیروی‏ انسانی توجه به نقش آموزش آنها بسیار مهم و کلیدی بوده و همچنین التزام عملی و باور مدیریت به فلسفه کایزن،حوصله و بردباری،و عدم تعجیل در کسب نتایج زودرس‏ می‏تواند در موفقیت اجرای کایزن بسیار مؤثر باشد.(کزازی، 1380)

منابع 

حسابداری صنعتی جلد سوم نوشته سورن آبنوس

حسابداری مدیریت نوشته دکتر نیکبخت

برای دانلود پروژه های آماده اکسل و اکسس و افته خاص(کیس استادی) در حسابداری اینجا را کلیک کنید.