خط ایران پیش از اسلام
میدانیم بشر در ابتدا نوشتن نمیدانست و مقصود خود را فقط از طریق گفتار در حد ابتدایی ادا میکرد. تاریخ دقیق پیدایش خط در تاریخ ادبیات به درستی روشن نیست ولی تا این حد معلوم است که نخستین نوشتارهای انسان بسیار ساده و ابتدایی بوده است. به این معنی که به روشی دور از ظرافت، تصویر اشیا را می کشیدند و به این ترتیب مقصود را خود را به دیگران می فهماندند. به این نوع خط، خط تصویری میگویند که البته هنوز هم نشانه هایی از آن در بین بعضی از اقوام برجای مانده است. این خط به تدریج تکامل پیدا کرد و پس از گذشتن از مرحله علامتنویسی یا معنینگاری به مرحله الفبایی قدم گذاشت. الفبا برای اولین بار در میان فنیقیها یعنی اقوامی که در حدود 3 هزار سال قبل از میلاد در سرزمین فنیقی که همان لبنان کنونی است سکونت داشتند، رواج پیدا کرد و از آنجا به سایر جاها پراکنده شد .
ایرانیان چند صد سال پیش از میلاد یعنی زمان پادشاهی مادها، علامتهای میخی بابلی را اقتباس کردند و مانند فنیقیها از آن الفبایی مستقل ترتیب دادند .
خط میخی
الفبایی که ایرانیان در عهد باستان از آن استفاده میکردند، خط میخی نام نهادهاند. این نامگذاری به آن دلیل بوده است که برای نوشتن آن از میلههای کوچک آهنی یا چوبی شبیه به میخ استفاده می کردند و خطهایی که با آن بر لوحه های گلی نقش می کردند، شبیه به میخ بود. این خط را می توان خط هجایی نیز نامید. خط میخی دارای 36 هجا بود و از چپ به راست نوشته میشد. تمام نوشتههای بازمانده از دوره هخامنشی به این خط است.
خط پهلوی
خط پهلوی خطی بود که ایرانیان در عصر اشکانی و ساسانی به کار می بردند و تا چند قرن بعد از اسلام در گوشه و کنار ولایات شرقی ایران برای نوشتن آثار فکری و فلسفی، مربوط به آیینهای پیش از اسلام به کار می رفته است. کلمه پهلوی در اصل از کلمه پرتو گرفته شده است که نام قوم اشکانی بوده است. خط پهلوی که اکثر ادبیات پارسی میانه (فارسی میانه) به آن نوشته شده دارای اصل آرامی – یکی از خطوط سامی- است. این خط 22 هجا (بخش) داشت و مثل خط اوستایی از راست به چپ نوشته میشد .
خط اوستایی
خط اوستایی در اصل از خط سامی گرفته شد و تاریخ اختراع آن را در اواخر دوره ساسانیان دانسته اند. از این خط برای نوشتن متون دینی مربوط به آیین زردشتی، مخصوصآ اوستا استفاده میشد. این خط مثل بیشتر خطوط سامی از راست به چپ نوشته میشد و 44 حرف داشت. اوستا کتاب دینی زردشتیان است که که متأسفانه اصل آن در زمان حمله اسکندر به ایران از بین رفته و اوستای موجود در دوره های بعد گردآوری و تنظیم شده است. اوستای موجود از 5 کتاب به نامهای یسنا، یشتها، ویسپرد، وندیداد و خرده اوستا تشکیل شده است که همه آنها حاوی نیایش اهورا مزدا، خدای بزرگ و بیهمتا، ایزدان و فرشتگان، ستایش نیکی و پاکی و راستکرداری، نکوهش دیوان و اهریمنان و همچنین دستورها و احکام و ذکرهای مذهبی است .
این پست از سایت ایرانی دیتا به توضیحاتی مختصر در مورد خطوط ایرانیان پیش از اسلام ( خط ایران در زمانهای بسیار قدیم ) اختصاص یافت .
منبع : تاریخ ادبیات ایران و جهان 1 مخصوص رشته ادبیات و علوم انسانی دبیرستان – تألیف سال 1392