حسابداری نفت و گاز
حسابداری صنعت نفت و گاز یکی از موضوعات بسیار جذاب در حسابداری شرکت های نفت و گاز است . در واقع می توان گفت : حسابداری نفت و گاز یکی از جالبترین و در عین حال خاصترین مقوله های حسابداری میباشد که استاندارد گذاری در این زمینه یکی از موضاعات مورد بحث در چند دهه اخیر بوده است. از نقطه نظر تئوریک، حسابداری و گزارشگری مالی در صنایع نفت و گازبخوبی روشن می سازدکه اطلاعات تهیه شده در مدل عمومی بهای تمام شده نسبت به ارزشهای جاری از مربوط بودن کمتری برخوردار میباشد.
حسابداری شرکتهای نفتی ( فعالیتهای نفت و گاز )
مقدمه
تعریف : فعالیتهای نفت و گاز شامل فعالیتهای مربوط به اکتساب منابع طبیعی به صورت خام ، کشف ( شامل کشف معدن) ، توسعه و تولید نفت و گاز می باشد. استخراج یا بهره برداری از منابع نفت و گاز موجب تغییر فیزیکی آنها شده و به نسبت استخراج ، ارزش خود را از دست می دهند .
تعاریف مربوط به مخارج بهای تمام شده نفت و گاز به 5 طبقه تقسیم می شوند:
1) مخارج تحصیل : شامل هزینه تحصیل حق امتیاز جهت اکتشاف ، استخراج و بهره برداری از منابع طبیعی، قرارد های استیجاری و یا سایر روشهای تحصیل مالکیت حق امتیاز می باشد.
2) مخارج اکتشاف : شامل کلیه هزینه های تحقق یافته طی فرآیند جستجو برای کشف منابع طبیعی که در برگیرنده مواردی مانند حفاری چاههای آزمایشی ، مخارج نمونه برداری و تجزیه و تحلیل آن می باشد.
3) مخارج تولید : شامل کلیه هزینه های تحقق یافته برای استخراج فیزیکی منابع طبیعی مانند هزینه دستمزد برای عملیات چاههای نفت و امکانات و تجهیزات و علاوه بر این ، تعمیر و نگهداری ، مواد و ملزومات مصرفی، سوخت مصرفی، مالیات وبیمه می باشد.
4) مخارج تکمیل عملیات : : شامل کلیه مخارج تحقق یافته جهت فراهم کردن امکانات و وسایل برای استخراج ، جمع آوری و انبار کردن فرآورده های منابع طبیعی ، استهلاک تجهیزات و وسایل عملیاتی وابسته به استخراج ، خطوط لوله نفتی ، خطوط برق رسانی و … می باشد.
5) مخارج مربوط به تهیه امکانات و تجهیزات پشتیبانی : مخارج تجهیزات و امکانات مصرفی برای فعالیتهای تولیدی نفت و گاز شامل تجیزات زلزله نگاری ، تجهیزات حفاری ، تجهیزات ساختمانی ، وسائط نقلیه و … می باشد.
نکته : برخی از حسابداران ، منابع طبیعی را به عنوان دارایی مشهود مانند معادن ، ذخایر نفت و گاز ، جنگل و … و برخی دیگر منابع طبیعی را جزء دارایی نامشهود در ترازنامه گزارش می نمایند.
روشهای حسابداری فعالیتهای نفت و گاز
در حال حاضر دو روش قابل قبول برای فعالیتهای نفت و گاز وجود دارد :
1) روش کوششهای موفق ( The Successful Efforts Method)
2) روش بهای تمام شده کامل (Full Cost Method)
روش کوششهای موفق : در این روش کلیه مخارجی که مستقیماً در ارتباط با کارگاههایی که عملیات آنها موفقیت آمیز باشد قابل احتساب به بهای تمام شده دارایی خواهد بود . به عبارت دیگر ، در این روش کلیه مخارج مربوط به تحصیل و اکتشاف مربوط به عملیات کارگاههای موفق به حساب منابع طبیعی منظور شده ، و کلیه مخارج مربوط به کارگاههای ناموفق به حساب هزینه های دوره مالی منظور میگردد.
نحوه حسابداری در این روش بدین ترتیب می باشد که از آنجا که واحد تجاری نمی داند کدام پروژه توام با موفقیت بوده و کدام پروژه با عدم موفقیت همراه خواهد بود ،کلیه مخارج مربوط به اکتشاف و تحصیل ، به حساب دارایی انتقالی به دوره آتی ثبت و در صورت تحقق پروژه هایی که با موفقیت همراه می باشند ، از حساب دارایی انتقالی به دوره آتی به حساب ” منابع طبیعی ” منتقل می شود .
دارایی انتقالی به دوره آتی در گروه اموال و ماشین آلات طبقه بندی و گزارش می گردد ، هرچند برخی معتقدند که این حساب باید تحت سرفصل دارایی نامشهود طبقه بندی شود.در مورد پروژه های ناموفق نیز کلیه مخارج انجام پذیرفته که تحت عنوان دارایی انتقالی ثبت شده، به حساب هزینه دوره منتقل می گردد .
روش بهای تمام شده کامل : در این روش فرض بر اینست که کلیه مخارج تحصیل و اکتشاف مربوط به کارگاه موفق و ناموفق به حساب دارایی انتقالی به دوره آتی ثبت میشود ، در نهایت ، دارایی انتقالی به دوره آتی به حساب منابع طبیعی منتقل می گردد.
مقایسه روشهای حسابداری نفت و گاز
تفاوت اصلی این دو روش رفتار آنها با هزینه های تحصیل و اکتشاف اتفاق افتاده برای کارگاههای ناموفق می باشد .
تحت روش بهای تمام شده کامل همه مخارج بدون توجه به اینکه منجر به کشف منابع خاصی می شوند یا خیر سرمایه ای می شوند. پشتوانه اصلی و بنیادین در این روش ماهیت ( طبیعت ) احتمالی بودن تحقیق می باشد : بدین صورت که تنها تعدادی از تحقیقات منجر به اکتشافات موفق می شوند بنابراین برای دست یافتن به اکتشافات موفق به تحقیقات زیادی نیاز می باشد ، در نتیجه مخارج کلیه تحقیقات سرمایه ای می شوند و به حساب دارایی منتقل می شوند.
اما در روش کوششهای موفق ( تلاشهای موفقیت آمیز ) فقط مخارج تحقیقاتی که منجر به اکتشافات موفق می شوند سرمایه ای می شوند و به عنوان دارایی شناسایی می شوند و مابقی مخارج به عنوان هزینه دوره شناسایی می گردند .
با توجه به مطالبی که در بالا اشاره شد می توان نتیجه گرفت که در روش کوششهای موفق سود دوره کمتر و در روش بهای تمام شده کامل داراییها بیشتر می باشد. ضمناً با توجه به اینکه در روش کوششهای موفق ، هرگونه مخارج تولید در طی دوره مالی ، جزء بهای تمام شده موجودی منظور می شود ، بنابراین با اصل مقابله هزینه ها و درآمدها برای فرآیند اندازه گیری سود تطابق دارد و در هنگام فروش ،بهای تمام شده موجودیها به هزینه ( بهای تمام شده کالای فروش رفته ) تبدیل می شود. در مقابل در روش بهای تمام شده کامل ، کلیه مخارج تولید در هر دوره مالی به حساب هزینه منظور شده ، که با مفهوم تطابق هزینه با درآمد مغایرت داشته و ارتباط علت و معلولی بین آنها وجود ندارد.
تاریخچه استاندارد گذاری برای حسابداری نفت و گاز
در سال 1964 انجمن حسابداران رسمی آمریکا ماموریت داشت تا تحقیقاتی را در زمینه روشهای مختلف حسابداری استفاده شده در صنایع استخراجی انجام دهدو به عنوان پیشنهادی در اختیار هیئت اصول حسابداری قرار دهد. این پروژه اولین تحقیقات را از صنایع مرتبط در مورد نحوه حسابداری آنها ارائه نمود و نتایج اولیه از مرجح بودن روش کوششهای موفق بر روش بهای تمام شده کامل حکایت داشتند .
در ادامه انتشار این تحقیقات در سال 1969 ، هیئت اصول حسابداری از کمیته ای درخواست کرد تا با مرور مجدد این تحقیقات پیشنهاد پیش نویس یک استاندارد در صنایع استخراجی را ارائه نماید . در سال 1971 کمیته مذکور پیش نویسی با عنوان ” روش حسابداری و گزارشگری در صنایع نفتی ” را منتشر نمود که این پیش نویس نیز در استفاده از روش کوششهای موفق تاکید داشت و از این روش حمایت می کرد. قبل از انتشار عمومی این پیش نویس کمیسیون اوراق بهادار و بورس، با اعلام استفاده از روش بهای تمام شده کامل در صنایع استخراجی باعث عدم انتشار پیش نویس مذکور توسط هیئت اصول حسابداری گردید .
در سال 1976 ، هیئت استاندارد گذاری حسابداری مالی همگام با کمیسیون اوراق بهادار و بورس پیش نویس استانداردی را در مورد حسابداری شرکتهای نفت و گاز منتشر کرده بود و در بهار 1977 این استاندارد را مورد نظر خواهی قرارداد. سرانجام پس از کشمکشهای فراوان و به دلیل فشارهای سیاسی زیادی که وارد شد هیئت استاندارد گذاری آمریکا و کمیسیون اوراق بهادار و بورس تصمیم به انتشار بیانیه شماره 19 گرفتند که در این استاندارد استفاده از هر دو روش کوششهای موفق و بهای تمام شده کامل مجاز می باشد.
نکته : در عمل ، شرکتهای بزرگ نفتی از روش کوششهای موفق و شرکتهای کوچک نفتی از روش بهای تمام شده کامل استفاده می نمایند .
تحلیل منابع نفت وگاز
فرآیند تخصیص بهای تمام شده منابع نفت وگاز به نسبت مقدار محصولی که طی دوره مالی استخراج یا بهره برداری می شود را تحلیل( تهی شدن ) منابع نفت وگاز گویند. محاسبه تحلیل منابع نفت و گاز بر مبنای تولید می باشد و مبلغ آن به عواملی همچون :
1- بهای تمام شده منابع
2- برآورد ارزش اسقاط
3- برآورد ذخیره منابع ( مقدار محصول قابل استخراج)
4- میزان استخراج یا بهره برداری طی یک دوره مالی
مبلغ تحلیل ( تهی شدن ) منابع نفت وگاز به عنوان موجودی (دارایی جاری) در دفاتر ثبت می شود و زمانی که این محصول به مشتریان فروخته می شود ، این حساب به هزینه ( بهای تمام شده کالای فروش رفته ) انتقال می یابد .
تغییر در برآورد ذخیره منابع نفت و گاز
برآورد دقیق میزان ذخیره منابع نفت و گاز( و بطور کلی منابع طبیعی) تا حدود زیادی مشکل به نظر می رسد، زیرا عوامل مختلفی چون کشف رگه های جدید منابع ، بهبود روشهای بهره برداری ، تغییر در بهای فروش مواد بهره برداری شده ، کسب تجربه ، دستیابی به اطلاعات و مدارک جدید ، امکان تغییر در برآورد میزان تولید قابل بهره برداری از یک منبع را بوجود می آورد، در اینگونه موارد بر طبق استانداردهای حسابداری مالی ارزش دفتری باقیمانده منابع طبیعی باید در دوره جاری و دوره های آتی با نرخ جدید محاسبه و مستهلک گردد و تغییر در برآورد ذخیره منابع نفت و گاز عطف به ماسبق نشده ، بلکه به دوره مالی جاری و دوره های آتی سرایت دارد.
منبع : ARIABOD
سایت : http://azrurmia-accounting.blogfa.com
جمع آوری کننده این مطلب : ابوالحسن شاهمردانی فیروزجاه کارشناس ارشد حسابداری
دانلود پروژه های آماده اکسل و اکسس،افته خاص و مطالب کمیاب و مقالات ترجمه شده در رشته حسابداری